Η βάση για την αυτοπεποίθηση είναι η καλή αυτοεικόνα του παιδιού. Η εικόνα δηλαδή που έχει ένα παιδί καθώς μεγαλώνει για το σώμα του, την εμφάνισή του, τις ικανότητές του, αυτά που μαθαίνει και κατακτά ως γνώση και τα δικά του πράγματα, αυτά που του έχουν δοθεί και αυτά που καταφέρνει να φτιάξει, κυρίως μέσα από το παιχνίδι.
Πώς ενδυναμώνεται η αυτοπεποίθηση
Σημαντική είναι η επιβράβευση, τόσο του αποτελέσματος, όσο και της προσπάθειας που καταβάλει το παιδί. Χρειάζεται να βλέπουμε και να δίνουμε αξία σε κάθε μικρό βήμα που κάνει το παιδί, αναγνωρίζοντας πως για εκείνο δεν είναι αυτονόητο και κεκτημένο, αντιθέτως μία καινούργια εμπειρία. Έχει αξία να είμαστε γενναιόδωροι και λεκτικά στα παιδιά, με «μπράβο», «συγχαρητήρια» και συναισθηματικά με άλλες εκδηλώσεις επιδοκιμασίας και θαυμασμού.
Να αφήνουμε το παιδί να αυτενεργεί, να εκφράσει άμεσα την επιθυμία του, να επιτρέψουμε να ενεργήσει με βάση την προσωπική βούληση. Για κάθε παιδί έχει μεγάλη αξία να παίρνει πρωτοβουλίες και να επιτρέπουμε να δοκιμάσει. Αυτό προϋποθέτει πως θέτουμε το ασφαλές περίγραμμα, πως είμαστε παρόντες και συνοδεύουμε διακριτικά την προσπάθεια των παιδιών. Χρειάζεται όμως να μετριάζεται η παρέμβασή μας.
Όταν οι γονείς κατακλύζονται κυρίως από άγχος, φόβο, ανασφάλεια για τα παιδιά τους, το μήνυμα που τους δίνουν είναι ότι φοβούνται πως τα ίδια δεν θα τα καταφέρουν. Αυτό μεταφράζεται σε μειωμένη πίστη από πλευράς των γονιών στα παιδιά. Οι γονείς, ως βασική πηγή ώθησης των παιδιών, είναι και ο καθρέφτης για τα παιδιά, η αφετηρία τους για να προχωρήσουν. Μόνο αν τα παιδιά δουν στα μάτια των γονιών τους και ακούσουν από το στόμα των ίδιων, ότι «αξίζουν, είναι σπουδαία και θα τα καταφέρουν» μπορούν να δομήσουν ένα ισχυρό ΕΓΩ.
Συνεπώς η υπερπροστασία γίνεται τροχοπέδη για την αυτοπεποίθηση στην παιδική ηλικία. Όταν ο γονιός είναι πάντα δίπλα στο παιδί για να κάνει κάτι αντί του παιδιού, για να βοηθήσει σε όλα, για να το κάνει ο ίδιος ο γονιός πιο γρήγορα και χωρίς λάθη, η αίσθηση με την οποία μένει το παιδί, είναι ότι δεν τα καταφέρνει μόνο του και δεν είναι αρκετά καλό. Συμπερασματικά, η υπερβολή από πλευράς του γονιού είναι που αναστέλλει τα βήματα αυτονόμησης του παιδιού.
Αυτή η αυτονόμηση είναι η ακρογωνιαία λίθος για το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης του παιδιού. Να καταφέρνει το παιδί να κοιμάται μόνο του και στο δικό του κρεβάτι, να ντύνεται και να τρώει μόνο του, να παίζει και να κατασκευάζει κάτι καινούργιο, να σκαρφαλώνει και να τρέχει. Επίσης τα βήματα στο θέμα της τουαλέτας και γενικά της αυτοεξυπηρέτησης δίνουν στο παιδί το αίσθημα της επιτυχίας.
- Να προετοιμάσουμε για τις πιθανές δυσκολίες που θα συναντήσει, αν το βρίσκουμε απαραίτητο, αλλά να ενθαρρύνουμε την προσπάθεια και την συνέχιση.
- Να αφήσουμε να βιώσει τις μικρές αποτυχίες, έχουν κι αυτές χρησιμότητα ως βίωμα. Ευκαιρία είναι να δώσουμε έμφαση στην όλη διαδικασία πέραν του αποτελέσματος, τι κέρδισε και τι έμαθε από την εμπειρία.
- Να δίνουμε μεγαλύτερη έμφαση στην προσπάθεια και την επιμονή, καθώς αυτό αυξάνει την επιθυμία, την επένδυση και την δυναμική του παιδιού.
- Η προσδοκία για το επιτυχημένο αποτέλεσμα από πλευράς του ενήλικα, ίσως θεωρούμε ότι αυξάνει την μαχητικότητα του παιδιού, αντιθέτως στις περισσότερες περιπτώσεις, αυξάνει και το άγχος και την ανταγωνιστικότητα και την επιθετικότητα και την απογοήτευση όταν έρχεται η αποτυχία.
Η αυτοπεποίθηση συνδέεται με την ανοχή στη ματαίωση, όταν ένα παιδί έχει καλή εικόνα εαυτού μπορεί να αντέξει καλύτερα τις απογοητεύσεις που βιώνει. Με καλή αυτοπεποίθηση, ένα παιδί χτίζει την ψυχική του ανθεκτικότητα και αντιμετωπίζει με μεγαλύτερη ευκολία την κάθε μορφή επιθετικότητας που πιθανά να έρθει από το εξωτερικό περιβάλλον.
Πώς αποδυναμώνεται το παιδί
Για να βοηθήσουμε τα παιδιά χρειάζεται να αποφεύγουμε την κριτική, την απαξίωση, την αποθάρρυνση. Τα σχόλια σχετικά με λάθη και αποτυχίες του παιδιού, είναι χρήσιμα μόνο όταν έχουν στόχο να βοηθήσουν το παιδί να καταλάβει τι δεν πήγε καλά. Ακόμα μεγαλύτερη αξία έχει ο σχολιασμός που έρχεται μέσα από τη συζήτηση με το παιδί. Μία συζήτηση που βάζουμε το παιδί να σκεφτεί και να συμμετάσχει και το ίδιο. Τα παιδιά ήδη από την ηλικία των 4άρων χρειάζονται ενεργοποίηση να σκεφτούν και να συζητήσουν, «θέλεις να καταλάβεις γιατί έχασες;», «τι μπορείς να κάνεις την επόμενη φορά;», «πώς θα πεις στον φίλο σου ότι λυπάσαι;».
Το σίγουρο είναι πως οι βάσεις για την καλή αυτοεικόνα και αυτοπεποίθηση γίνεται κατά τα πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού. Αυτή είναι μία διαδικασία που χρειάζεται επένδυση και προσπάθεια από την πλευρά των γονιών, αλλά συγχρόνως να μπορούν να διαχειρίζονται τις προσωπικές τους αγωνίες. Το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης είναι μία δουλειά συνεχούς ανατροφοδότησης και ενίσχυσης των παιδιών από όλους τους ενήλικες που πλαισιώνουν τα παιδιά και κυρίως τους γονείς.
Δράση για την Αυτοπεποίθηση
Στα πλαίσια της «Συναισθηματικής Αγωγής» καθ’ όλη την διάρκεια της χρονιάς οργανώθηκαν δράσεις για την ανατροφοδότηση των παιδιών και της ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους. Τον Νοέμβριο η δασκάλα τόνισε το «δυνατό σημείο» κάθε παιδιού και η ομάδα άκουσε με προσοχή, βάζοντας τον καθένα στο επίκεντρο. Στη συνέχεια οι συμμαθητές έπαιξαν πιο ενεργό ρόλο και είπαν «τι τους αρέσει» στον κάθε φίλο τους, που πάλι μπήκε στο κέντρο για να τον θαυμάσουμε. Σε μία δεύτερη φάση, τον Φεβρουάριο, συνεχίζοντας να δουλεύουμε την καλή αυτοεικόνα των παιδιών, χρησιμοποιούμε τα παραμύθια «Μπορείς να τα καταφέρεις» και «Το απίθανο βιβλίο των πιο αστείων υπερδυνάμεων». Με την βοήθεια αυτών των εργαλείων κάθε παιδί καλείται να σκεφτεί και να ζωγραφίσει τη δική του «υπερδύναμη». Κλείνοντας αυτή την μεγάλη δράση, η πληροφορία των γονιών για το «ταλέντο» των παιδιών, έρχεται να συμπληρώσει την εικόνα μας για κάθε μικρό μας φίλο και να μας δώσει έναν ακόμα λόγο να τον θαυμάσουμε!
Καταφέραμε να δούμε κάθε παιδί μέσα από τα μάτια των «σημαντικών-Άλλων», δηλαδή της Δασκάλας, των Συμμαθητών-Φίλων και τέλος των Γονιών!